Κάθε χρόνο, η Ημέρα της Γυναίκας έρχεται να μας επιστήσει την προσοχή στις ανισότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο, σε πάρα πολλές πτυχές της ζωής τους.

Ειδικά όταν μιλάμε για ηγετικές θέσεις, αναγνώριση σε επαγγελματικό και επιστημονικό επίπεδο, συμμετοχή σε τομείς που ακόμα τους αντιλαμβανόμαστε ως “ανδροκρατούμενους”, η έλλειψη ευκαιριών και αποδοχής για τις γυναίκες είναι ακόμα ιδιαίτερα έντονη.

Στη δική μας γεωγραφική γειτονιά, την Ευρωπαϊκή Ένωση, γίνονται σημαντικές προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η ανισότητα. Όμως τα στατιστικά στοιχεία δεν λένε ψέματα:

• Στην εκπαίδευση, βρίσκουμε ακόμα ανισότητες κυρίως στις προτιμήσεις όσον αφορά το αντικείμενο των σπουδών. Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε τομείς όπως η επιστήμη και η τεχνολογία.
• Στον επαγγελματικό στίβο, αναφέρεται ότι οι γυναίκες έχουν κατά μέσο όρο 16% λιγότερες απολαβές από τους άνδρες στην ΕΕ, με σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών.
• Όσον αφορά τις ηγετικές θέσεις, οι γυναίκες εκπροσωπούνται πολύ λιγότερο σε τομείς όπως η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη και η έρευνα. Μόλις το 7,5% των προέδρων διοικητικών συμβουλίων και το 7,7% των διευθυντικών στελεχών είναι γυναίκες.
• Το 33% των γυναικών στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, ακόμα και σήμερα, λιγότερο από το 30% των ερευνητών σε παγκόσμιο επίπεδο είναι γυναίκες. Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στους τομείς της πληροφορικής (3%), στις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά και τη στατιστική (5%), και στη μηχανική, τη βιομηχανία και τις κατασκευές (8%).

Στον χώρο των επιχειρήσεων, σύμφωνα με την 8η ετήσια έρευνα της Heidrick & Struggles, ενώ ο αριθμός γυναικών CEOs έχει διπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο, μόλις 8% αυτών των ηγετικών θέσεων κατέχονται από γυναίκες.

Στο πλαίσιο αυτό, ήταν τιμή μας να συνομιλήσουμε με την κα Αγνή Μαριακάκη, ψυχολόγο και κοινωνική ερευνήτρια, σε ένα διαδικτυακό live event σχετικά τη γυναικεία ενδυνάμωση.

Συζητήσαμε για τους τρόπους που μπορούν οι γυναίκες να επιτύχουν την επαγγελματική τους εξέλιξη πέρα κι έξω από τα στερεότυπα και η κα Μαριακάκη απάντησε σε ερωτήσεις που έθεσαν οι ακροάτριες. 

Πώς να πετύχεις χωρίς όρια και περιορισμούς

Η Αγνή Μαριακάκη είναι ψυχολόγος και κοινωνική ερευνήτρια.

Διευθύνει την εταιρία κοινωνικών μελετών MindSearch, και έχει εκπονήσει πάνω από 4000 focus groups, για περισσότερα από 300 brands, σε πάνω από 15 χώρες.

Επίσης είναι διαπιστευμένη θεραπεύτρια τραύματος, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα του Καναδά. Πρόσφατα έχει εκδοθεί το βιβλίο της «Σου αξίζει να ευτυχήσεις» από τις εκδόσεις Key Books.

Τι σημαίνει χωρίς όρια και περιορισμούς;

Συνοπτικά, χωρίς όρια και περιορισμούς σημαίνει χωρίς στερεότυπα και χωρίς συμβατικό τρόπο σκέψης.

Ήδη από τα παιδικά μας χρόνια επηρεαζόμαστε από τεράστια στερεότυπα που μας κρατάνε πίσω, αφαιρούν την αυτοεκτίμησή μας, λιγοστεύουν την αποφασιστικότητά μας, τη δημιουργική μας τόλμη. Ειδικά με το που μπαίνουμε στο σχολείο συγκρίνουμε τον εαυτό μας με όλους τους άλλους και ανακαλύπτουμε όλα αυτά που είναι στραβά πάνω μας. Το εκπαιδευτικό σύστημα βοηθά πάρα πολύ σε αυτό, στο να αρχίσουμε σιγά σιγά να φοβόμαστε, να μην προσπαθούμε πράγματα, ή να μην πιστεύουμε ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας. Υιοθετούμε σιγά σιγά ορισμένες πολύ βαθιές πεποιθήσεις ότι το να πετύχεις είναι πολύ δύσκολο και ότι αν δεν υπάρχει και λίγη τύχη ή οι κατάλληλες συγκυρίες ή οι κατάλληλες διασυνδέσεις είσαι χαμένος από χέρι.

Αυτές είναι αυτοεκπληρούμενες προφητείες και θέλω να σας καλέσω σε αυτό το ταξίδι που λέγεται “επιτυχία χωρίς όρους και περιορισμούς” μέσα από μία ψυχική εγχείρηση. Χρειάζεται να ξεριζώσει κανείς βαθιά μέσα του αυτή την παραίτηση, την πρώιμη και γρήγορη απογοήτευση και το γεγονός ότι μέσα από αυτά τα στερεότυπα διδασκόμαστε το μεγάλο εμπόδιο της επιτυχίας, που είναι ο δισταγμός και η ανασφάλεια.

Θέλω να μοιραστώ μαζί σας εκείνα τα εργαλεία που θα μας διδάξουν πώς επανεφευρίσκουμε τον εαυτό μας, πώς υπερβαίνουμε τον εαυτό μας, πώς ξεπερνάμε τα σύνορά μας για να έρθουμε σε επαφή με τις βαθύτερες, ακόμα μη-γνωστές καν σε μας ιδιότητες, χαρίσματα και εφόδια μας. Θέλω να ξέρουμε ότι η ζωή μας καλεί να είμαστε σαν ένας άλλος Χριστόφορος Κολόμβος, το μέσα μας είναι μία τέρα ινκόγκνιτα, μια άγνωστη γη.

Το χωρίς όρους και χωρίς περιορισμούς σημαίνει να είσαι έτοιμος να ψάξεις τον εαυτό σου αυτόν τον άγνωστο και να τον βάλεις εκεί έξω στη ζωή να ζήσει, να εκφράσει, να εκδηλώσει αυτό το άγνωστο.

Ποια είναι τα συστατικά της επιτυχίας;

Το πρώτο και σημαντικότερο είναι κατά τη γνώμη μου να τολμάς χωρίς να σε φοβίζει η αποτυχία. Να μη σε απογοητεύουν τα λάθη, και να μπορείς, να αντέχεις, να μην το βάζεις κάτω όταν κάτι δεν πάει καλά.

Κατόπιν είναι σημαντικό να έχεις ιδέες, τις οποίες θα αξιολογείς συνέχεια με τον απλό κοινό νου. Και η επιτυχία έρχεται όταν αξιοποιείς τις ιδέες σου, για να ικανοποιείς ανάγκες γύρω σου, ή για να δημιουργείς λύσεις.

Πώς μπορούν να εκπληρωθούν επιτυχημένα πολλαπλοί ρόλοι, όπως της μητέρας, της συζύγου, της επαγγελματία και του πραγματικού εαυτού;

Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις.

Αλλά υπάρχουν πολλά παραδείγματα από γυναίκες που χωρίς να είναι τέλειες, τα έχουν καταφέρει. Οι οδηγίες μου είναι οι εξής:

Πρώτα φροντίζουμε τον εαυτό μας. Εάν δεν προσφέρουμε στον εαυτό μας χρόνο ξεκούρασης, φροντίδας, ανάπαυσης, η επερχόμενη εξάντληση θα τα κάνει όλα χειρότερα. Το λέτε πολύ σωστά. Χρόνο για τον πραγματικό εαυτό. Είναι ιερή υποχρέωση, και απαιτεί συνεννόηση και αμοιβαίο φιλότιμο. Αν δεν γεμίζουμε τις μπαταρίες μας οι ίδιες δεν θα έχουμε ενέργεια για όλα αυτά που θέλουμε να ζήσουμε και να προσφέρουμε και στον εαυτό μας και στους αγαπημένους μας.

Κατόπιν να πετάξουμε το ρόλο της σούπερ γούμαν. Δεν θέλουμε να τα καταφέρνουμε τέλεια σε όλα. Αντίθετα χρειαζόμαστε υποστήριξη για να υπάρχει ισορροπία. Είναι ταλέντο το να ζητάς υποστήριξη, ειδικά απο τον σύντροφο, αλλά και από τα παιδιά. Σε μια οικογένεια όλοι βοηθούν, και κανείς δεν χρειάζεται να είναι υπερήρωας.

Στη δουλειά να υποστηρίξουμε την αξία, το βάθος των αποτελεσμάτων και τις ικανότητες που φέρνει μια γυναίκα που είναι και οικογενειάρχης και μητέρα. Ας μαθουμε να λέμε την αλήθεια μας στους συνεργάτες στη δουλειά. Το επίπεδο αφοσίωσης και ευθύνης που φέρνει μια μητέρα στη δουλειά της είναι απαράμιλλο, και απαιτεί αναγνώριση και στήριξη.

Πώς διατηρεί μια γυναίκα την αυτοπεποίθησή της με τόσους ρόλους και δυσκολίες;

Δεν είναι καθόλου εύκολο. Αυτό που βοηθά είναι να συγκρίνει τον εαυτό της ΟΧΙ με τα τέλεια πρότυπα που κυκλοφορούν παντού, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά να συγκρίνει τον εαυτό της με τον παλιότερο εαυτό που έχει αφήσει πίσω της. Να έχει συνέχεια στο νου της το πόσο έχει ήδη εξελιχθεί σε σχέση με παλιά, πόσο έχει προχωρήσει και πόσα έχει καταφέρει.

Αντίθετα, πρέπει να μάθουμε να θεωρούμε δηλητηριώδες το να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τέλεια πρότυπα και να γεμίζουμε ενοχές, ενώ ξέρουμε πόσο διαρκώς προσπαθούμε το καλύτερό μας.

Πώς ξεπερνά κανείς το φόβο να κάνει τη δική του δουλειά;

Σε άκουσα να λες σε ένα σεμινάριο: Όταν ξεβολεύεσαι δημιουργείς, όταν ξεβολεύεσαι εξελίσσεσαι. Είναι αυτό ένα μυστικό για να ξεκινήσεις μια δική σου δουλειά;

Πιστεύω πως ναι, είναι ένα μυστικό για να ξεκινήσεις δική σου δουλειά 100%. Ειδικά για να ξεκινήσεις δική σου δουλειά, θα βάλω αυτό που μόλις είπες τρίτο.

1ο σημείο

Θέλω να ξεκινήσω δική μου δουλειά κι αρχίζω και σκέφτομαι: δεν έχω πόρους, ανθρώπους, κεφάλαιο. Αυτό που λείπει είναι σκληρότατη δουλειά, δημιουργική τόλμη, φαντασία και ιδέες. Αυτό λείπει. Τα κεφάλαια, εάν γίνει όλο αυτό το κομμάτι, αν έχεις ανοιχτό μυαλό, είσαι ανοιχτός γενικά κι ανταποκρίσιμος σε αυτά που συμβαίνουν γύρω σου, θα βρεις κάποια μονοπάτια και θα μπορέσεις να κάνεις μια αρχή σιγά σιγά.

Από πού ξεκινά να βρει κανείς τη δύναμή του; Θέλω να ξεκινήσεις από το ψυχικό σου ημερολόγιο. Να ανατρέξεις πίσω. Θυμήσου τα βάσανά σου. Όλοι έχουμε μερίδα πόνου σε αυτή τη ζωή. Στις προηγούμενες συμφορές που έχεις περάσει, είμαι βέβαιη ότι έχεις εντοπίσει και μπορείς να εντοπίσεις ιδιότητες και χαρίσματά σου τα οποία σε στήριξαν.

Τι σε βοήθησε να κάνεις παλιότερα την υπέρβαση σου; Τι σε βοήθησε να αντέξεις, να συνεχίσεις να έχεις κουράγιο και θάρρος; Θέλω να ξέρεις ότι όσο πιο ζωντανές κρατάς στη μνήμη σου τις παλιές σου νίκες, τις υπερβάσεις σου, τα κουράγια που έχεις δείξει σε δύσκολες καταστάσεις, τόσο θα βρίσκεις το θάρρος σου. Κι όταν θα βρίσκεις το θάρρος σου ενεργοποιείται το ένστικτο σου. Το ένστικτο παρουσιάζει μπροστά σου λύσεις και διεξόδους που όταν φοβάσαι είναι αόρατες.

2ο σημείο

Να ξεκινήσεις από πολύ μικρούς στόχους και πάρα πολύ μικρά βήματα. Μπορεί να έχεις έναν μεγάλο στόχο. Το ερώτημα είναι πάντα τι μπορείς να κάνεις αύριο, μεθαύριο, τον επόμενο μήνα; Ξεκίνα τα μικρούτσικα βηματάκια. Θα δεις ότι ξεκινώντας από τα πολύ μικρά βήματα, ανοίγεται ο δρόμος μπροστά σου και τα μεγάλα βήματα σου φαίνονται μετά πολύ πιο εύκολα.

3ο σημείο

Θα σε πιάσει φόβος, δέος, θα ανησυχείς. Επίσης θα αμφιβάλλεις, για τον εαυτό σου, για τις ικανότητές σου, είναι σίγουρο. Αλλά αν δε φτάσεις ποτέ στο σημείο να ξεβολευτείς, να αμφιβάλλεις, δεν πρόκειται να επανεφεύρεις τον εαυτό σου και τη ζωή σου. Κανείς μας δεν έχει δικαιολογίες.

Είναι η ευτυχία ορίσιμη; μπορεί να καθοριστεί η ευτυχία;

Λοιπόν, για μένα υπάρχουν δύο ορισμοί ευτυχίας:

Ο πρώτος ορισμός της ευτυχίας

Αφορά το πολιτισμικό μας στερεότυπο για το σημαίνει ευτυχία. Είναι ότι η ευτυχία είναι ένα τρελό συναίσθημα απίστευτης έξαρσης, το οποίο είναι φευγαλέο, εφήμερο, επιπόλαιο, σύντομο και άπιαστο. Η κοινωνία μας ενημερώνει συνέχεια ότι ο κόσμος είναι γεμάτος δεινά, ότι είμαστε ανεπαρκείς, ότι δεν προσπαθούμε αρκετά, ότι θα έπρεπε να έχουμε καλύτερο αυτοκίνητο, καλύτερο σώμα, λιγότερα κιλά, άντρα χωρίς φαλάκρα, παιδί με καλύτερους βαθμούς. Όχι για να είμαστε ευτυχισμένοι, για να είμαστε καλά. Και να νιώσουμε την ευτυχία μία στο τόσο.

Αντιτίθεμαι σε αυτόν τον ορισμό. Πιστεύω ότι είναι χρηστικός, αλλά στοχεύει να γεννά και να δημιουργεί ανικανοποίητους ανθρώπους που πάντα θα πιστεύουν ότι μόλις καταναλώσουν κάτι επόμενο, μόλις πετύχουν τον επόμενο στόχο ίσως και για λίγο θα μπορούσαν να νιώσουν καλά.

Ο δεύτερος ορισμός της ευτυχίας

Για μένα ο ορισμός της ευτυχίας είναι ο βαθμός στον οποίο επιλέγω να αισθάνομαι επαρκής και ευγνώμων. Η ευτυχία, αντίθετα από ό,τι μας διδάσκουν τα πολιτισμικά μας στερεότυπα, δεν σου προκύπτει. Είναι κάτι που επιδιώκεις και καλλιεργείς σαν μία συνήθεια του πώς διαλέγεις να ζεις τη ζωή σου.

Τι σημαίνει αισθάνομαι επαρκής: δεν μου χρειάζεται να είμαι κούκλα, λεπτή, πανέμορφη, περιποιημένη, δεν μου χρειάζεται να είμαι επιτυχημένη, περίφημη, γνωστή, πλούσια, με ευμάρεια, για να νιώθω πλήρης, επαρκής. Νιώθω επαρκής γιατί αναπνέω και άρα έχω αξία επειδή αναπνέω και όχι επειδή αποδίδω ή πετυχαίνω. Και είμαι ευτυχής επειδή είμαι ικανή να λέω ευχαριστώ. Για τι πράγμα να πω ευχαριστώ; για τα μικρά και τα ασήμαντα. Γιατί η ζωή μας  είναι μόνο μικρά πράγματα, μικρές στιγμές.

Μπορεί να σου λείπουν τόσα αλλά έχεις άλλα τόσα αυτονόητα και ασήμαντα. Αν για αυτά μπορείς να πεις ευχαριστώ θεωρώ ότι έχεις αυτή τη βαθιά σχέση με την ικανότητα της ισορροπίας, του “είμαι καλά” και την ικανότητα της ανάτασης που ορίζει αυτό που ονομάζουμε ανθρωπιά.

Ευτυχία είναι να επιλέγεις να νιώθεις επαρκής και επίσης η ικανότητα να λες ευχαριστώ. Τώρα αν θέλεις να νιώθεις βαθιά ευτυχία στη ζωή, τότε μπορείς να ψηλαφήσεις δύο ακόμα πράγματα που για μένα είναι η συνταγή, η καρδιά, ο πυρήνας της ευτυχίας: η καλοσύνη και η γενναιοδωρία.

Μιλώντας για ευτυχία, έρευνες δείχνουν ότι η ιδιωτική ασφάλεια υγείας συμβάλει σημαντικά στα επίπεδα ευτυχίας ενός ατόμου. Πιο συγκεκριμένα Το σημαντικό εισόδημα, η καλή σωματική και ψυχική υγεία και η ασφαλιστική κάλυψη υγείας είναι σημαντικοί παράγοντες για τους ηλικιωμένους που επιδιώκουν μια ευτυχισμένη ζωή (Ng et al., 2017· Gwozdz and Sousa-Poza, 2010· Qi and Zhou, 2010· Wu και Tsay, 2018)

Καλή υγεία σημαίνει ευτυχία. Και η καλή υγεία ξεκινά με τη σιγουριά του να νιώθεις ασφαλής.