Αυτοεκτίμηση: κλείνοντας το μάτι στον εαυτό μας

Η αυτοεκτίμηση είναι η αφετηρία του αυτοπροσδιορισμού και της ποιότητας της ανταπόκρισης των απαιτήσεων της ζωής. - Του Χάρη Πίσχου, Ψυχολόγο MSc, PhDc- Υπαρξιακό Συστημικός Ψυχοθεραπευτή**

Η αυτοεκτίμηση είναι η αφετηρία του αυτοπροσδιορισμού και της ποιότητας της ανταπόκρισης των απαιτήσεων της ζωής.

Με πιο απλά λόγια, είναι η ματιά, είναι το βλέμμα που ρίχνει ο άνθρωπος στον εαυτό του κάθε φορά που τον θέλει σύμμαχό του. Ο όρος αυτοεκτίμηση περιλαμβάνει ένα πλήθος γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφοριστικών παραγόντων που όλα μαζί συμπληρώνουν το είδος της αυτοεκτίμησης. Η αυθεντική αυτοεκτίμηση είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και την ψυχική υγεία. Όμως δεν είναι πάντα εύκολο να γνωρίζουμε τι θέλουμε πραγματικά και ποιοι είμαστε. Ακόμα και όταν το αντιληφθούμε, μπορεί να είναι δύσκολο να εκφράσουμε τον αληθινό εαυτό μας, όταν έρχεται σε αντίθεση με τις οικογενειακές ή κοινωνικές προσδοκίες ή όταν κυριευόμαστε από το αίσθημα της αποτυχίας.

Το αίσθημα της αυτοεκτίμησης είναι αποτέλεσμα εσωτερικής διεργασίας στον κάθε άνθρωπο με όλους τους παραπάνω παράγοντες να βρίσκονται σε πλήρη ισορροπία και να διακατέχονται από συνειδητές εικόνες. Η εδραίωση της αυτοεκτίμησης στον άνθρωπο προέρχεται από την εικόνα που έχει ο ίδιος σχηματίσει για τον εαυτό του, χωρίς να αντιλαμβάνεται τα εξωτερικά αποτελέσματα, όπως είναι η επιτυχία, η αποτυχία, η αποδοχή και η απόρριψη. Δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος της αυτοεκτίμησης, όπως την έχουμε αντιληφθεί, προέρχεται από την εικόνα του εαυτού μας αναλογικά με τις αντιλήψεις και τις αντιδράσεις των άλλων. Από τη στιγμή που θα μπούμε να καλλιεργήσουμε την αυτοεκτίμησή μας με βάση τις προσδοκίες εξωτερικών παραγόντων, χάνουμε τη δυνατότητα να ενδυναμώσουμε τις ρίζες της εσωτερικής μας αυτοεκτίμησης.

Η αυτοεκτίμηση ενδέχεται να επηρεάζεται από σωματικά προβλήματα υγείας, αρνητικά γεγονότα ζωής, όπως η απώλεια της εργασίας, το διαζύγιο, η ματαίωση στη σχέση καθώς και μία γενική έλλειψη ελέγχου. Μερικές φορές η αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένη και να προέρχεται από τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, όπως ο παρατεταμένος χωρισμός από την οικογένεια, η παραμέληση ή ακόμα και συναισθηματική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση.

Οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση αντιμετωπίζουν τον κόσμο σαν μια εχθρική χώρα και τον εαυτό τους σαν θύμα. Ως εκ τούτου, νιώθουν απρόθυμοι να εκφραστούν όπως επιθυμούν, να διεκδικήσουν, χάνουν εμπειρίες και ευκαιρίες και αισθάνονται αβοήθητοι για να αλλάξουν τα πράγματα. Όλα αυτά μειώνουν την αυτοεκτίμησή τους ακόμα περισσότερο και καταλήγουν να έχουν παγιδευτεί σε ένα φαύλο κύκλο.

Μία στενή σχέση έχει τεκμηριωθεί αναλογικά μεταξύ αυτοεκτίμησης και προσωπικών προβλημάτων όπως η βία, ο αλκοολισμός, τα ναρκωτικά, οι διατροφικές διαταραχές, η εγκατάλειψη του σχολείου, η εφηβική εγκυμοσύνη, η αυτοκτονία, η χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση κ.α. Ωστόσο, είναι δύσκολο να απομονωθεί ως πρωτογενής αιτία γιατί συνήθως είναι ένας από τους πολλαπλούς παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτές τις καταστάσεις. Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η αυτοεκτίμηση είναι ένα κρίσιμο συστατικό της κάθε παρέμβασης με στόχο την αυτοβελτίωση και την αποκατάσταση, γεγονός που δίνει μια ισχυρή ελπίδα για την επίλυση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων του ατόμου.

Προσπαθώντας ο άνθρωπος να ανακαλύψει τον ιδανικό του εαυτό, μπαίνει σε μία σύγκριση με την πραγματικότητα. Η αυτοεκτίμηση θα μπορούσε να αναπαρασταθεί σαν ένα κλάσμα, όπου στον αριθμητή βρίσκεται ο πραγματικός εαυτός και στον παρονομαστή ο ιδανικός εαυτός. Κάθε φορά που μια δυσκολία κάνει την εμφάνισή της, ο παρονομαστής αυξάνεται, μειώνοντας τον αριθμητή και το συνολικό πηλίκο της αυτοεκτίμησης. Η συνειδητή όμως επεξεργασία και στήριξη του αριθμητή, είναι ο τρόπος για να βελτιωθεί η αυτοεκτίμησή μας. Η πρόκληση είναι στην αντιμετώπιση του ρεαλιστικού εαυτού μέσα από το εδώ και τώρα και όχι από φαντασιωσικές εικόνες που οδηγούν στην υποτίμηση του εαυτού. Με την ψυχοθεραπεία, η δουλειά γίνεται στον αριθμητή, στην ενδυνάμωση του εαυτού με ταυτόχρονες ματιές στον παρονομαστή, ώστε η ασυνείδητη επιθυμία να γίνει συνειδητή.

Εξασφάλισε την ψυχική σου υγεία μέσω ενός εξωνοσοκομειακού προγράμματος

Η ανύψωση της αυτοεκτίμησης

Μπορούν να δοθούν διάφορες κατευθυντήριες οδηγίες για την ανύψωση της αυτοεκτίμησης. Κατευθύνσεις όπως η αναγνώριση και το αγκάλιασμα των θετικών χαρακτηριστικών του ατόμου μέσα από μια ρεαλιστική καταγραφή, η εσωτερική αποδοχή που ξεκινάει πάντα από ένα χαμόγελο και ένα κλείσιμο του ματιού κάθε φορά που κοιτάζεστε στον καθρέφτη, η συνειδητοποίηση της υπευθυνότητας που έχουμε ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις που μας προκαλούν, η πίστη στην αξία μας με δικαίωμα άρνησης όταν εμείς το επιθυμούμε, είναι μερικές που αγγίζουν επιδερμικά το φαινόμενο της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Ουσιαστικά, τις περισσότερες φορές το πρόβλημα εντοπίζεται πιο βαθιά όπου χρειάζεται περισσότερη βοήθεια από έναν ειδικό, διαφορετικά η υιοθέτηση αυτών των τακτικών θα λειτουργήσουν ως μπούμερανγκ για πιο χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Το πρώτο βήμα για την αλλαγή ξεκινά από την συνειδητοποίηση της αγάπης προς τον εαυτό μας. Αυτή άλλωστε είναι και η ελπίδα για την ανύψωση της αυτοεκτίμησης. Η ψυχοθεραπεία είναι το όχημα για μια σημαντική ενίσχυση, αν η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα. Μέσα από αυτή την προσέγγιση, η ψυχοθεραπεία μας δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε για αυτές τις εμπειρίες και να κατανοήσουμε την αιτία και τον τρόπο λειτουργίας τους.

____________________________________________________________________________________

*Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος - Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής

Ψυχολόγος απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και Υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατέχει επίσης Πτυχίο Κοινωνικού Λειτουργού και έχει ολοκληρώσει την ψυχοθεραπευτική του ειδίκευση στην Υπαρξιακή Συστημική Ψυχοθεραπεία στο Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο "Αντίστιξη".

Είναι κάτοχος άδειας άσκησης επαγγέλματος Ψυχολόγου, μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Συστημικής Θεραπείας, μέλος της European Family Therapy Association και κάτοχος της Ευρωπαϊκής Πιστοποίησης Ψυχολόγου "EuroPSY". Έχει διατελέσει Ειδικός Γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων και μέλος του "Standing Committee of Community Psychology" της European Federation of Psychologists Associations (E.F.P.A.). Έχει παρουσιάσει έρευνες και έχει κάνει πλήθος ανακοινώσεων σε επιστημονικά συνέδρια Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και ομιλιών σε Δήμους, σχολεία, συλλόγους, εταιρίες και φορείς για θέματα που αφορούν την οικογένεια, την εφηβεία, τις ανθρώπινες/ερωτικές σχέσεις, το γάμο, την υπέρβαση των εμποδίων και την εύρεση νοήματος στη ζωή μας.

Είναι Ιδρυτής και Επιστημονικός Υπεύθυνος του Ψυχολογικού Θεραπευτικού Κέντρου "Συναίσθηση", εμπνευστής και δημιουργός του Επιστημονικού Site Ψυχολογίας PsychologyNow.gr, της ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την ψυχοθεραπεία TherapyNetwork.eu και δημιουργός και Επιστημονικός Υπεύθυνος της ηλεκτρονικής εφαρμογής για smartphone FiD (feelidentity.com) η οποία έχει ερευνηθεί από την Ιατρική Σχολή Αθηνών με στατιστικά σημαντικά ευρήματα στη μείωση του άγχους.